Νόσος Πάρκινσον & Feldenkrais

Στον ασθενή με νόσο Πάρκινσον, διαταράσσονται ο φυσικός ρυθμός, η ροή της αντίληψης, αίσθησης και κίνησης. Αποσύνδεονται η πρόθεση της κίνησης και η ικανότητα να ξεκινήσει ή να ολοκληρώσει μια δράση. Οι αυτοματοποιημένες συμπεριφορές της καθημερινότητας όπως το να περπατήσει, να μιλήσει,να καταπιεί αλλά και οι εκφράσεις του προσώπου δυσκολεύουν ή δεν είναι πια προσβάσιμες.
 
Η νόσος του Πάρκινσον είναι ασθένεια του νευρικού συστήματος που προκαλεί διαταραχές στον τρόπο, με τον οποίο ο εγκέφαλος ελέγχει τις κινήσεις του σώματος. Υπάρχει μια περιοχή στον εγκέφαλο η οποία ελέγχει τις κινήσεις των μυών. Στη νόσο του Πάρκινσον η περιοχή αυτή εκφυλίζεται. Ο εκφυλισμός της εν λόγω περιοχής συνοδεύεται με μείωση της παραγωγής της ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι χημική ουσία που ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια των νευροδιαβιβαστών. Οι νευροδιαβιβαστές είναι ουσίες που συμβάλλουν στην επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων του νευρικού συστήματος. Η έλλειψη ντοπαμίνης καθιστά δύσκολο τον έλεγχο των μυών και την κίνηση των ασθενών με νόσο Πάρκινσον.
 
Στο βιβλίο Musicophilia, ο Oliver Sacks περιγράφει πώς η ‘κινητική μελωδία’ ή η ‘απαλή, όλο χάρη ροή της κίνησης’, μετατρέπεται σε ενα ‘κινητικό τραύλισμα’. Το ‘κινητικό τραύλισμα’ στην ασθένεια Πάρκινσον συνδέεται με την έλλειψη του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι ενας χημικός μεταφορέας που επιτρέπει στην πληροφορία να ταξιδεύει διατρέχοντας συνάψεις προς ενα μέρος του εγκεφάλου που διευκολύνει τον έλεγχο της κίνησης και του συντονισμού. Όταν η επικοινωνία αυτή διαταράσσεται, τότε μπορεί να προκύψει τρέμουλο, βραδυκινησία, δυσκαμψία, αστάθεια. Η ισορροπία και ο συντονισμός σταδικά επιδεινώνονται.
 
Η ασθένεια Πάρκινσον προέρχεται απο τον εγκέφαλο. Νευροεπιστήμονες έχουν αποδείξει οτι άλλες άθικτες περιοχές του εγκεφάλου- συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων όρασης και ακοής, όπως επίσης και αισθητηριακές και κινητικές οδοί στο περιφερειακό νευρικό σύστημα- μπορούν να αντισταθμήσουν λειτουργίες που χάθηκαν στα μέρη του εγκεφάλου που έχουν προσβληθεί απο τη νόσο Πάρκινσον και τελικά να βελτιώσουν τον έλεγχο της κίνησης. Αυτό σημάινει οτι το νευρικό σύστημα έχει την ικανότητα, σε κάποιο βαθμό, να εγκαταστήσει και ξαναδιαμορφώσει τον ίδιο του τον εαυτό για να ξεπεράσει κάποιους περιορισμούς που επιβάλλει η ασθένεια Πάρκινσον. Αυτή η ικανότητα του εγκεφάλου ονομάζεται neuroplasticity.
 
Λύσεις
Το 2010 το New England Journal of Medicine, δημοσίευσε βίντεο απο εναν ασθενή 58 ετών με ιστορικό 10 ετών με Πάρκινσον, ο οποίος ‘πάγωνε’ κάθε φορά που ήθελε να περπατήσει, ενώ μπορούσε να ποδηλατήσει με άνεση. Μόλις κατέβαινε απο το ποδήλατο όμως, ‘πάγωνε΄και δεν είχε την ικανότητα του βαδίσματος.  
Η ομάδα χορού Mark Morris Dance Company στη Νέα Υόρκη, πρόσφερει μαθήματα χορού σε ασθενείς  με τη νόσο Πάρκινσον απο το 2001. Ανέφεραν οτι αρκετοί μαθητές δεν είχαν τα συμπτώματα της ασθένειάς τους κατα την διάρκεια του μαθήματος-  μπορούσαν να κινηθούν με ροή στην κίνησή τους και σε αρμονία με τους άλλους μαθητές. Πολλοί διατηρούσαν την ικανότητά τους να κινηθούν με αισθήματα, ποιότητες και ρυθμούς που μάθαιναν στο χορό και διαπίστωναν οτι μπορούσαν να περπατήσουν, να μιλήσουν και εκφραστούν καλύτερα.
Υπάρχουν πολλά περιστατικά ασθενών που μπόρεσαν να υπερβούν τα συμπτώματά τους καθώς ανέβαιναν σκάλες, έκαναν ποδήλατο, παίζοντας πιάνο, κάνοντας σκι, τραγουδώντας ή παίζοντας θέατρο. Νευροεπιστήμονες και κλινικοί γιατροί, έχουν αναγνωρίσει πως αυτές οι θαυμαστές εξαιρέσεις δημιουργούν νέες δυνατότητες και αναπτύσσουν στρατηγικές αντιμετώπισης μεσα απο τη μουσική , τον χορό, την άσκηση και την κίνηση όπως και συμπεριλαμβάνουν την μέθοδο Feldenkrais για να βοηθήσουν ασθενείς με τη νόσο Πάρκινσον να ζήσουν μια πιο δραστήρια ζωή.
 
Κάποιοι αναπτύσσουν θεωρίες για το πώς ο ρυθμός και η μουσικές φράσεις, τα χορευτικά βήματα, η χορογραφία, ή ο ηχητικός ρυθμός στην ποδηλασία, η οπτική ρυθμολογία μιας σκάλας, οι επαναληπτικές γραμμές  στο πεζοδρόμιο, προσφέρουν στους ασθενείς με Πάρκινσον αρκετή οπτική, κιναισθητική και ακουστική πληροφορία για να κρατήσουν τον παλμό μιας δραστηριότητας. Ενας ξεκάθαρα ορισμένος ρυθμός, το τέμπο, το μεγαλύτερο εύρος και το δυναμικό φάσμα μπορούν να βοηθήσουν την συνέχεια μιας δράσης στον χρόνο και στο χώρο. Αυτό είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο για το βάδισμα. Οι ζωηρές κιναισθητικές εμπειρίες, οι οπτικές εικόνες, οι μεταφορές, η θεατρική συμμετοχή μπορούν επίσης να τους βοηθήσουν να εκφράσουν συναισθήματα, νοήματα και αισθήσεις για δράσεις, βοηθώντας επίσης την επικοινωνία. Ό,τι και να είναι αυτό που συμβαίνει τελικά, το νευρικό σύστημα βρίσκει τρόπους να παρακάμψει δημιουργικά κάποια απο τα συμπτώματα του Πάρκινσον, έστω προσωρινά.
 
Η Μέθοδος Feldenkrais
Η Μέθοδος Feldenkrais επηρεάζει τον εγκέφαλο και την συμπεριφορά μέσα απο μια διαδικασία μάθησης, μέσα απο την εξερεύνηση της κίνησης, δοκιμάζοντας και επιλύοντας προβλήματα. Οι μαθητές αναπτύσσουν την ικανότητά τους να παρατηρούν εσωτερικά (propioreceptive) και εξωτερικά πληροφορίες απο το περιβάλλον. Τα παιδιά μαθαίνουν πως να σηκώσουν το κεφάλι τους, να μπουσουλήσουν, να κυλήσουν μπρούμητα, να κάτσουν, να μιλήσουν μέσα απο την ίδια διαδικασία. Ο δάσκαλος (Feldenkrais practitioner) αντί να ‘διορθώσει’ ή να ‘δείξει’ στον μαθητή πως να κάνει κάτι, προτείνει διαφορετικές επιλογές που βοηθούν το μαθητή να λύσει ενα πρόβλημα μόνος του. Αυτές οι επιλογές είναι καλοσχεδιασμένες σειρές κινήσεων, που μπορούν να προσαρμοστούν ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες του μαθητή. Ο μαθητής αποφασίζει τι αισθάνεται να δουλεύει καλύτερα για τον ίδιο. Είναι περισσότερο μια αυτο-οργανωμένη διαδικασία μάθησης, παρά μια συνταγή ενος δεδομένου γενικού προγράμματος ασκήσεων.  Η μέθοδος Feldenkrais προσφέρει στους ασθενής με Πάρκινσον, εναν τρόπο να ανακαλύψουν και να εφαρμόσουν κινητικές δομές που μπορούν να βελτιώσουν τις λειτουργικές τους ικανότητες. Και είναι διαφορετικό για τον κάθε ενα μαθητή. Ο στόχος του δασκάλου είναι να δημιουργήσει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για μάθηση.
 
Πιθανές κατευθύνσεις κατα τη διάρκεια ενός μαθήματος-
Εστίαση- Η καθοδήγηση της προσοχής προς στις σωματικές ανάγκες της δράσης, παρά το να προσπαθεί κανείς να πείσει το σώμα να κινηθεί. Αν ‘παγώνεις’ εστίασε στο πως μεταφέρεις το βάρος σου, πως ελευθερώνεις το αντίθετο πόδι, πως κάνεις ενα μονο βήμα.
Γείωση- Εστίαση στην περιοχή των πελμάτων για να αποκτήσεις αντίληψη και συνείδηση  για το πως παίρνουν το βάρος, την επιφάνεια στην οποία στέκεσαι, να αντιληφθείς τα πέλματα και τους αστραγάλους ως αισθητήρες ισορροπίας.
Ισορροπία- δοκιμάζοντας και βελτιώνοντας την ισορροπία σε ενα ασφαλές περιβάλλον, μαθαίνεις πως να αποφεύγεις τις πτώσεις, πως να προστατεύσεις τον εαυτό σου και αν πέσεις να πέσεις απαλά, πως θα πας κάτω και πως να σηκωθείς απο κάτω.
Περπάτημα- Εξερεύνηση του ρυθμού, του εύρους, του τέμπο, η ρυθμική κίνηση ανάμεσα στους γοφούς και τα χέρια, η ανάπτυξη ρυθμικών φράσεων για να σε βοηθήσουν να περπατήσεις και να συνεχίσεις να περπατάς μπροστά.
Σκέψεις δράσεων- Χρησιμοποιώντας ζωηρές οπτικές και κινητικές εικόνες, δίνεις το σήμα και την έναρξη για μια επιθυμητή κίνηση που θα ολοκληρώσεις. Χρησιμοποιώντας το παιγχνίδι και το θέατρο για να μεγενθύνεις αισθήματα που σε κινητοποιούν για να κινηθείς σε μεγαλύτερο εύρος.
Καταπίνοντας- Βιώνοντας πως ο λάρυγγας χαμηλώνει όταν χασμουριέσαι ενω ανεβαίνει οταν καταπίνεις, παρατηρώντας πως η γλώσσα ξεκινάει βαθειά μέσα στο λαιμό και πόσο επηρεάζει την αναπνοή , την κατάποση και την ομιλία.
Φωνητική έκφραση- Χρησιμοποιώντας τη φωνή για να δημιουργήσεις δονήσεις που ξυπνάνε τα χείλια, το κρανίο, το σαγόνι, το πρόσωπο και την έκφραση.
Ανάπτυξη της αντίληψης του κέντρου-Αναπτύσσοντας την δύναμη και πλαστικότητα του κέντρου, της σπονδυλικής στήλης και των ποδιών για στήριξη. Μαθαίνοντας πως η λεκάνη και τα ισχία είναι το κέντρο στήριξης, ισορροπίας και δύναμης.
 
Μέσα απο τα ατομικά ή ομαδικά μαθήματα Feldenkrais, ο δάσκαλος προτείνει συγκεκριμένες δράσεις και κινητικές φράσεις είτε μιλώντας είτε μέσα απο το άγγιγμα σε διαφορετικές θέσεις (κάθισμα, ανάσκελα, όρθια, ή καθώς κάνεις μια δράση όπως καθώς περπατάς). Ετσι μπορεί να διαπιστώσει τις συγκεκριμένες ανάγκες του κάθε μαθητή και εξερυνώντας τις κινητικές του συνήθειες που ίσως χρειάζονται μια νέα οπτική ή κάποια ασυνήθιστη λύση. Αυτή η διαδικασία μάθησης μέσα απο τη λύση κινητικών γρίφων γίνεται με έναν ήπιο και εύκολο τρόπο κίνησης.
 
Πολλοί ασθενείς Πάρκινσον είναι απογοητευμένοι απο τις τυπικές γενικές συνταγές για το πρόβλημά τους- θεραπεία ασκήσεων, αποφυγή πτώσης, εκπαίδευση βαδίσματος, και θέλουν να βρούν και άλλους τρόπουν να βοηθηθούν. Η μέθοδος Feldenkrais ενδυναμώνει τον μαθητή για να πάρει την ευθύνη του εαυτού του και να κάνει τα δικά του βήματα μάθησης ως προς τις ανάγκες του και τον εαυτό του.
Ernie Adams
​